Biến thể Delta là gì?

Biến thể Delta là biến chủng của virus SARS-CoV-2 (Corona) được phát hiện phổ biến trong các ca dương tính Covid-19 tại TP.HCM. Biến thể này là 1 trong 4 biến chủng virus Corona được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá thuộc nhóm đáng lo ngại hiện nay.

4 chủng virus Corona mới được phát hiện lần đầu tiên tại Anh, Nam Phi, Brazil và Ấn Độ. WHO đã giới thống nhất gọi 4 biến chủng mới này theo các ký hiệu bao gồm Alpha, Beta, Gamma và Delta. Theo đó, biến thể Delta (còn được gọi là B.1.617.2) là tên của biến thể virus Corona chủng mới được phát hiện lần đầu tiên tại Ấn Độ.

Biến chủng này được coi là biến thể nguy hiểm nhất trong số 4 biến thể virus Corona mới được phát hiện. Hiện đã có hơn 80 quốc gia ghi nhận sự xuất hiện của biến chủng này và nó đang lây lan với tốc độ vượt ngoài dự đoán của nhiều chuyên gia dịch tễ.

Triệu chứng của biến chủng Delta của Ấn Độ

Theo tiến sĩ Jeffery Barrett, Giám đốc Sáng kiến gene Covid-19 tại Viện Wellcome Sanger cho biết, không có dữ liệu cho thấy biến thể Delta gây ra triệu chứng bất thường hơn so với những biến thể khác. Vì thế các triệu chứng của biến chủng Delta cũng gần tương tự như những dấu hiệu phổ biến ở bệnh nhân mắc virus SARS-CoV-2. Trước đó, Tổ chức Dịch vụ y tế quốc gia Anh (NHS) đã công bố những triệu chứng phổ biến của người nhiễm Covid-19 bao gồm: ho dai dẳng, sốt, mất khứu giác hoặc vị giác…

Tuy nhiên, nhiều cuộc nghiên cứu và một số nhà khoa học khác lại có những kết luận ngược lại. Cụ thể, Tiến sĩ Lara Herrero, chuyên gia về virus và bệnh truyền nhiễm thuộc Đại học Griffith (Úc) cho biết những dữ liệu gần đây cho thấy người bệnh nhiễm biến thể Delta của Ấn Độ có thể sẽ gặp phải nhiều triệu chứng phổ biến, khác với dấu hiệu của chủng Covid-19 ban đầu.

Thông qua việc phân tích dữ liệu ghi nhận và báo cáo triệu chứng Covid-19 bằng thiết bị di động của hơn 4,6 triệu người bệnh mắc Covid-19 trên toàn cầu, các chuyên gia nhận định những dấu hiệu đặc trưng do virus SARS-CoV-2 gây ra theo NHS công bố đã ít phổ biến hơn.

Thay vào đó, những triệu chứng thường gặp ở người bệnh mắc biến chủng Delta là: đau đầu, đau họng và sổ mũi. Trong đó, những biểu hiện này cũng có sự khác biệt đối với từng nhóm đối tượng đã tiêm hoặc chưa tiêm vaccine ngừa Covid-19.

• Nhóm người bệnh chưa tiêm vaccine thường gặp các triệu chứng như đau đầu, đau họng, sổ mũi, sốt, ho dai dẳng.
• Nhóm chỉ mới tiêm 1 liều vaccine Covid-19 có những triệu chứng phổ biến lá đau đầu, sổ mũi, đau họng, hắt xì, ho dai dẳng.
• Nhóm đã chủng ngừa đầy đủ vaccine khi mắc bệnh thường có những dấu hiệu bao gồm: đau đầu, sổ mũi, hắt xì, đau họng, mất khứu giác.

Đáng chú ý, những biểu hiện lâm sàng do biến chủng Delta Ấn Độ gây ra rất dễ gây nhầm lẫn với bệnh cảm lạnh thông thường, khiến nhiều người chủ quan bỏ qua, làm tăng nguy cơ biến chứng hoặc tử vong ở người bệnh.

Bên cạnh đó, một số bác sĩ tại Ấn Độ – nơi đầu tiên phát hiện biến thể Delta của Ấn Độ, cho rằng, biến thể này có thể gây ra các dấu hiệu bất thường như hoại thư (tình trạng nguy hiểm khi một khối lượng lớn các mô cơ thể bị hoại tử), mất thính giác, các vấn đề về tuần hoàn máu, tiêu chảy… Nhưng nhiều chuyên gia cho rằng đây không phải là kết quả từ một nghiên cứu chính thức mà chủ yếu dựa trên kinh nghiệm khám bệnh của bản thân bác sĩ.

Triệu chứng do biến chủng Delta gây ra dễ nhầm lẫn với bệnh cảm cúm thông thường

Biến chủng Delta nguy hiểm tới mức nào?

WHO đánh giá biến chủng Delta là một biến thể mới, đặc biệt nguy hiểm bởi tốc độ lây lan nhanh chóng. Không chỉ vậy, biến chủng mới này còn làm gia tăng gấp đôi nguy cơ nhập viện của bệnh nhân Covid-19 so với các biến chủng khác. Kết luận này được các nhà nghiên cứu tới từ Đại học Strathclyde (Scotland) rút ra từ nghiên cứu mới nhất của mình.

Trong cuộc họp báo vào ngày 21/06/2021, Giám đốc Chương trình khẩn cấp y tế của WHO –  Mike Ryan cảnh báo, biến thể Delta có khả năng “gây tử vong cao hơn khả năng lây truyền nhanh hơn giữa người với người và cuối cùng nó sẽ tìm tới những người dễ bị tổn thương, khiến họ phải nhập viện trong tình trạng biến chứng nặng và có khả năng tử vong”.

Một phần nguyên nhân của việc gia tăng tỷ lệ biến chứng nguy hiểm khi mắc biến chủng Delta nằm ở các biểu hiện lâm sàng không đặc trưng hoặc không có triệu chứng khi nhiễm virus. Người mắc bệnh rất dễ hiểu nhầm bản thân mắc bệnh cảm lạnh thông thường. Do đó, người dân nên đề cao cảnh giác, thực hiện tốt các chỉ đạo phòng dịch của Nhà nước, chủ động sàng lọc yếu tố dịch tễ của bản thân và theo dõi sát sao các dấu hiệu bất thường nghi nhiễm Covid-19.

Biến chủng Delta lây lan như thế nào?

GS.TS Phan Trọng Lân – Viện trưởng Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh cho biết, biến thể Alpha có khả năng lây nhiễm cao hơn đến 70% so với các biến thể cũ. Trong khi đó, biến chủng Delta có khả năng lây nhiễm nhiều hơn 40-60% so với biến chủng Alpha. Tỷ lệ lây nhiễm thứ phát (F1 dương tính) của các trường hợp nhiễm biến thể Delta cao hơn so với biến thể Alpha. Tại khu vực phía Nam, chúng ta đã ghi nhận 1 số trường hợp có dấu hiệu hoặc dương tính chỉ sau hơn 1 ngày tiếp xúc phơi nhiễm với người mắc Covid-19.

Lý giải tốc độ lây lan của biến chủng Delta diễn ra nhanh, ông Nguyễn Trí Dũng – Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC) cho biết nguyên nhân chính nằm ở tỉ trọng của biến chủng Delta. Biến thể này là có tỉ trọng nhẹ hơn các biến chủng khác, do đó thời gian chúng lơ lửng, di chuyển trong không khí lâu hơn trước khi rơi xuống các bề mặt. Điều này làm bệnh dễ lây hơn với tốc độ nhanh, chu kỳ lây bệnh ngắn. Nhiều trường hợp, chỉ cần tiếp xúc gần, không trực tiếp, bệnh dịch vẫn có thể lây lan mạnh.

Đặc biệt, biến thể Delta Ấn Độ lây lan rất mạnh trong môi trường kín. PGS-TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng sự kiện y tế công cộng (Bộ Y tế) phân tích: “Trong môi trường kín, điều hòa, virus lơ lửng trong không khí và dễ phát tán, làm tăng khả năng lây lan. Điều này có thể thấy rõ ở những ổ dịch trong nhà máy, khu công nghiệp, quán bar hay phòng karaoke…”.

Môi trường kín, dùng chung điều hòa dễ làm phát tán virus

Tại sao biến thể Delta lại lây lan nhanh ở TP.HCM?

Vấn đề dịch bệnh lây lan nhanh trên địa bàn TP.HCM không chỉ do các biến thể siêu lây nhiễm còn phụ thuộc phần lớn vào các hành vi có nguy cơ lây nhiễm cao của cộng đồng. (1)

Biến chủng Delta được phát hiện lần đầu tại TP.HCM vào ngày 18/05/2021 với 2 ca nhiễm tại Công ty TNHH Deloitte Việt Nam (quận 3), ngày 18-5. Lúc này, mức độ lây lan của chủng Delta chưa nhiều. Khi phát hiện chuỗi lây nhiễm ở điểm dịch nhóm Hội Thánh truyền giáo Phục Hưng, kết quả xét nghiệm cho thấy 7 ca đầu tiên đều nhiễm biến thể Delta. Tiếp đó, các ca bệnh được phát hiện chủ yếu là người có tiếp xúc gần với các F0 như: người trong gia đình, đồng nghiệp, hàng xóm.

Với chuỗi lây nhiễm tại Công ty Thiên Tú FN, có tới 71 ca nhiễm trong tổng số hơn 300 người cùng làm việc trong một không gian kín. Điều này cho thấy mức độ lây lan của biến thể Delta rất nhanh và nguy hiểm.

Có thể thấy các chuỗi lây truyền tại khu vực phía Nam, cụ thể là tại TP.HCM chủ yếu tại các hộ gia đình, tụ điểm ăn uống, văn phòng cao ốc, nhà máy, xí nghiệp, các khu chợ đông người… “Đây đều là nơi diễn ra các hành vi nguy cơ lây nhiễm cao, ví dụ như: đi lại nhiều, tụ tập đông người, thời gian ở lại lâu trong các môi trường, không gian kín, kém thông khí, nói to hay nói trong khoảng thời gian dài… Những hành vi này làm gia tăng đáng kể nguy cơ lây nhiễm SARS-CoV-2” – GS.TS Phan Trọng Lân nhấn mạnh.

Vì vậy, người dân cần ý thức được tầm quan trọng của việc hạn chế các hành vi có nguy cơ gây lây nhiễm Covid-19. Để kiểm soát tình hình và hạn chế nguy cơ lây lan dịch bệnh, người dân TP.HCM và các địa phương có nguy cơ cần thực biện pháp phòng chống dịch như: thực hiện nguyên tắc 5K, tham gia tiêm phòng vaccine – Covid-19 khi có cơ hội.

Vaccine vẫn là giải pháp ưu tiên nhằm chống lại dịch Covid-19

Các loại biến thể Covid hiện nay trên toàn thế giới?

Ngoài biến chủng Delta, WHO còn đưa ra cảnh báo về 4 biến chủng nguy hiểm khác:

1. Biến chủng Alpha (B.1.1.7)

Biến chủng này được phát hiện lần đầu tại Vương quốc Anh vào tháng 9/2020 và nhanh chóng lây lan, trở thành biến chủng nguy hiểm đe dọa toàn thế giới. Biến chủng Alpha lây truyền từ người sang người, làm tăng mức độ nghiêm trọng lâm sàng của triệu chứng bệnh.

2. Biến chủng Beta (B.1.351)

Biến chủng Beta lần đầu được phát hiện đầu tháng 10/2020 tại Nam Phi và chính thức được công bố rộng rãi vào tháng 12/2020. Được biết, biến chủng này ảnh hưởng những người trẻ tuổi nhiều hơn so với các biến thể trước đó. Theo thống kê, biến thể Beta đã được tìm thấy ở hơn 80 quốc gia. Biến chủng Beta mang một gen đột biến E484K, giúp virus loại bỏ hệ thống miễn dịch của con người.

3. Biến chủng Gamma (P.1)

Biến chủng Gamma được ghi nhận xuất hiện lần đầu vào tháng 11/2020 tại Brazil. Biến thể này có đề kháng cao hơn với vaccine và phương pháp điều trị bằng kháng thể. Đặc điểm này đã tạo ra làn sóng dịch bệnh thứ 2, đẩy các bệnh viện tại Brazil rơi vào tình trạng quá tải.

4. Biến chủng Epsilon (B.1.427/B.1.429)

Biến chủng này có thể tự sắp xếp lại một phần của protein đột biến mà virus sử dụng để liên kết với các tế bào của cơ thể. Vì thế, biến chủng Epsilon có khả năng lây nhiễm cao hơn khoảng 20% ​​và dễ dàng làm suy yếu hệ miễn dịch của con người.

Các loại vaccine Covid-19 có chống được Delta không?

Hiện tại, các nhà khoa học vẫn khẳng định vaccine là phương pháp hiệu quả nhất giúp bảo vệ con người khỏi sự tấn công của virus, dù các biến thể mới liên tục xuất hiện, kéo theo mối lo lắng về nguy cơ lây nhiễm tăng cao.

Giáo sư Dịch tễ học, Y tế công cộng – Chris Robertson (Đại học Strathclyde) cho biết biến chủng Delta làm tăng nguy cơ nhập viện của người nhiễm nhưng việc tiêm vaccine có thể làm giảm nguy cơ này. Ông cho biết, việc hoàn thiện phác độ với 2 liều vaccine hoặc 1 liều trong vòng 28 ngày sẽ giúp giảm nguy cơ nhập viện tới 70%.

Mặc dù các biến thể mới của SARS-CoV-2 có thể tác động ít nhiều đến hiệu quả của vaccine, tuy nhiên những người được tiêm vaccine vẫn cho phản ứng miễn dịch mới với các biến thể mới, trong đó có biến chủng Delta. Một sự kiện “siêu lây nhiễm” hồi tháng 6 tại Úc đã nêu bật được tầm quan trọng của việc tiêm vaccine.

Trong số 30 người tham gia một bữa tiệc sinh nhật tại bang New South Wales, có ca dương tính Covid-19 được phát hiện. 24 người chưa được chủng ngừa có kết quả dương tính với biến thể Delta, trong khi 6 người đã được tiêm phòng (trong đó có 1 người chỉ vừa hoàn thành mũi tiêm vaccine thứ nhất) cho kết quả âm tính với Covid-19.

Các loại vaccine Covid-19 hiện nay vẫn có hiệu quả tạo miễn dịch đối với biến thể Delta

Các nhà nghiên cứu cho biết vaccine có phác đồ 2 liều cho hiệu quả bảo vệ tốt hơn với biến chủng Delta so với vaccine chỉ có một liều. Tuy vậy, họ lưu ý không sử dụng dữ liệu này để so sánh hiệu quả giữa các loại vaccine với nhau. Vì mỗi vaccine có khác biệt về đối tượng tiêm chủng và về tốc độ hình thành miễn dịch.

Trong một nghiên cứu của Cơ quan Y tế công cộng Anh (PHE), vaccine Pfizer (BioNTech) giúp ngăn tỷ lệ nhập viện điều trị lên đến 96%, vaccine AstraZeneca (Vương quốc Anh) đạt tỷ lệ là 92%. Cơ quan này cho biết mức độ hiệu quả của hai loại vaccine đối với các biến thể Delta và Alpha là không cách biệt nhiều. Bên cạnh đó, cả 2 loại vaccine này cũng đã được chứng minh có khả năng bảo vệ chống lại nguy cơ bệnh chuyển biến nặng là hơn 90%. Ngoài ra, trường hợp nhiễm Covid-19 sau tiêm chủng dù rất hiếm gặp, nhưng vẫn có thể xảy ra. Với những bệnh nhân này, tải lượng SARS-CoV-2 sẽ thấp hơn và các triệu chứng nhẹ hơn nhiều so với người không tiêm chủng.